De oudste datum die bekend is over de Roskam dateert van 1834 toen het een cabaret dansant was. Dat de Roskam tegenwoordig bekend staat als jazzcafé komt door een van de huidige eigenaars van het café, Rudolf. De passie voor jazz en blues is ontstaan in New Orleans, waar hij toen regelmatig voor zijn werk moest zijn. Toen hij de oude Kafka in 1997 overnam was de keuze om jazz concerten te organiseren snel gemaakt. Zijn schoonbroer Peter Jacquemyn, was de organisator daarvan en dankzij Miel Vanattenhoven, bezieler van Jazz Middelheim en de jazzprogramma’s die hij deed op de toenmalige BRT, raakte het café snel bekend. Bij de start van de Roskam in 2004 organiseerden we samen met Garti Adib jazzconcerten, hij werkte nauw samen met de Brusselse conservatoria. Daarna nam Karen van Schaik het van hem over. Je hoort het bijna niet, maar heel soms zou je kunnen vermoeden dat Karen van Schaik van bij de noorderburen is komen aanwaaien. Het team van café Roskam is maar wat blij dat deze duivel doet al kwam aangespoeld. Al meer dan 10 jaar staat ze er achter de toog en ze verzorgt de muziekprogrammatie van het café. We mogen gerust stellen dat de Roskam niet enkel een van de meest geliefde cafés van de Brusselaars is, maar ook vaak als ware muziektempel fungeert. Dankzij Karen’s relatief laat ontdekte passie voor saxofoon en jazz, belandde ze in België en bij de Roskam. Ze is niet enkel saxofonist en componist, ze tekent, schrijft, ontwerpt meubels en kostuums en houdt zich bezig met grafisch ontwerp. Daarnaast springt ze in de bres voor het klimaat en ijvert ze voor een betere vertegenwoordiging van vrouwen in de muzieksector. Karen moet op tijd weg, want ze heeft nog iets te regelen met een Chinese mast. Nieuwsgierig? Google is je vriend! Dat is stof voor later. Deze keer hebben we het over café Roskam in de Vlaamsesteenweg.
Je bent Nederlandse, hoe ben je in Brussel terechtgekomen?
Als kind was ik altijd al veel aan het tekenen en na de middelbare school besloot ik architectuur te gaan studeren in Delft. Tijdens mijn studie aldaar ontdekte ik op mijn 23e mijn liefde voor saxofoon en jazz. Ik rondde eerst mijn studie in architectuur af en richtte terloops jazzvereniging Groover op, een vereniging voor Delftse studenten die jazz wilden spelen. Op mijn 26e begon ik serieus saxofoon te oefenen met het doel me voor te bereiden op een studie aan het conservatorium. Toen ik een paar jaar later toelatingsexamen wilde gaan doen, gooide de Nederlandse minister van onderwijs roet in het eten. In verband met bezuinigingen werd besloten dat het niet meer mogelijk zou zijn twee bachelorstudies achter elkaar te doen. Mijn droom viel aan duigen, totdat ik ontdekte dat het in het buitenland nog wel kon.
Toen ik Brussel bezocht voor de opendeurdag van het conservatorium, werd ik direct verliefd op de stad. Mijn muzikale avontuur in Brussel was een pad vol obstakels, ik had nog niet zo gek veel saxofoon gespeeld en om in België te studeren én te leven had ik geld nodig. Gelukkig kwam ik al gauw in de Roskam terecht, waar ik me direct heel welkom voelde en waar ik bovendien ook nog kon genieten van jazz concerten.
Nu zoveel jaar later ben ik beroeps-saxofonist en programmator van de concerten in café Roskam en geniet ik van het contact met de klanten als ik -nog altijd met veel plezier- achter de bar sta.
Hoe zou je de Roskam omschrijven?
Het is een gezellig Brussels café waar creativiteit zindert, je vele talen door elkaar hoort spreken en mensen uit verschillende lagen van de bevolking elkaar ontmoeten. Ook de muziek die je er hoort is divers, mijn lieve collega’s maken geweldige playlists, het is een leuke eigenzinnige mix. We staan ook bekend omwille van de concerten die we op zondagavond organiseren. Voor veel mensen is dat niet zo, maar ik vind zondag de leukste avond in de week (lacht)! De focust ligt veelal op jazz. De eerste jaren dat ik er werkte was ik niet echt betrokken bij de organisatie van de concerten, maar sinds een jaar of 5 ben ik verantwoordelijk voor de programmatie. In het begin had ik het gevoel dat ik als jonge vrouw moest opboksen tegen een aantal vooroordelen. Mijn kunnen als programmator werd nogal eens openlijk en schaamteloos in twijfel getrokken. Maar nu 5 jaar later voel ik vooral veel respect vanuit de jazzscene. We werden zelfs door The Guardian genoemd als 1 van 10 beste muziekplekken in Brussel.
“The Roskam bar would be excellent even if merely pouring beer but every Sunday it hosts one of the best (and most adventurous) jazz sessions in Brussels.”
Jammer genoeg sloeg de coronacrisis toe niet lang na de publicatie, dus we hebben niet echt kunnen genieten van deze erkenning. Hopelijk kunnen we over niet al te lange tijd deze zondagavonden weer organiseren! De sfeer op de zondagavonden was echt heel bijzonder. Een ontmoetingsplek voor binnen-en buitenlandse muzikanten, muziekliefhebbers, vele andere creatievelingen uit alle windstreken en natuurlijk onze stamgasten, een prachtige Brusselse meltkroes!
Wat doe je in dagelijks leven?
Ik schrijf en speel muziek voor theater, circus en dans en voor mijn eigen band Anthophila.
Via het Brussels productiehuis voor grootstedelijke muziek MetX kreeg ik carte blanche om muziek te schrijven en te maken. Binnenkort meer daarover. Ook begon ik onlangs een samenwerking met trapeze-artiest Suzon Gheur. Ik ben bezig muziek te schrijven voor haar prachtige en persoonlijke show “TearAway.”
Verder speel ik bij het Ravno Collectief, een collectief van muzikanten en acrobaten van circusgezelschap Be Flat. Ik maakte muziek voor Dooshoofd, een muzikaal theaterstuk uit 2017-2018 gebaseerd op de gedichten van acteur en dichter Kevin Bellemans. Mijn eigen vijfkoppige band heet Anthophila, dat is latijn voor de orde van de bijen. Dit is een verwijzing naar mijn begaanheid met de natuur en zorgen over het milieu, die ik van kinds af aan al heb. Verder bouw ik mijn muzikale carrière verder uit. Dankzij de lockdown heb ik heel wat kunnen doen, een website maken bijvoorbeeld waarin ik al mijn bezigheden en passies bundel. Vorig jaar in mei, organiseerde/ speelde en dirigeerde ik een participatief concert in mijn straat, waarbij muzikanten vanaf hun balkons speelden en buren meespeelden, zongen en klapten. De reacties van het publiek waren hartverwarmend. Het was prachtig om te zien hoe de mensen bij dit concert zich “verbonden voelden op afstand” tijdens de eerste lockdown.
Ik heb per ongeluk “een hitje geschreven” met mijn ironisch liefdeslied en strijdlied aan/tegen corona ‘La Vie en Pause’, op de melodie van Edith Piaf’s “La Vie en Rose.” Het werd in januari 2021 opgenomen met het orkest “Ricciotti Ensemble” en Ellen Ten Damme, een bekende zangeres uit Nederland. Dat heeft onverwacht veel mensen bereikt op deze manier.
Heb je de wijk zien veranderen in die tien jaar dat je in Roskam werkt?
Er zijn veel ketens bijgekomen de laatste jaren, omdat zij erin slagen de huur te betalen, wat voor veel kleine ondernemers helaas steeds moeilijker wordt. Dat vind ik erg jammer. Natuurlijk is de wijk er beter aan toe dan pakweg 20 jaar geleden, toen was de Vlaamsesteenweg een grijze, grauwe straat met veel drugsverslaafden. Nu zijn er veel hippe winkels, restaurantjes en cafés. Het leuke is dat de buurt net buiten de toeristische zone ligt, de toeristen die toch tot hier komen zijn vaak diegenen die de meeste moeite toe doen om de stad te leren kennen.
Het is zeker positief dat het zoveel verbeterd is tegenover vroeger, maar het wordt wel een beetje “bobo” en door de ketens blijft er weinig over van de ziel hier.
In het huidige gebouw waar nu Kumiko gevestigd is in de Aalststraat, had je een jazzclub ‘Bravo.’ Dat was een bruisende muziekplek met interessante muziek uit binnen-en buitenland. Helaas is deze club na zo’n 3 jaar gestopt. Een groot verlies voor de Brusselse jazzscene, en helaas een trend die zich elders ook voordoet.
De plekken die leuk zijn om aan te doen, verleggen zich naar elders. Zoals bijvoorbeeld naar Anderlecht, waar je nu bijvoorbeeld Werkplaats Walter, Volta en TicTac art centre hebt. Qua plekken waar je muziek kan luisteren die live gebracht wordt, heerst er wel een schaarste tegenwoordig. Dat heeft te maken met de regels die steeds ingewikkelder worden en de vergunningen voor live muziek die steeds duurder en talrijker worden. Het is als klein café gewoon niet meer te bolwerken.
Maar artiesten of muzikanten hebben zulke plaatsen nodig om hun muziek uit te brengen en te testen bij een live publiek, alvorens ze de grotere podia, festivals en zalen aandoen. Vandaar dat er zoveel waardering is van muzikanten voor de Roskam, omdat hen dat platform kan aanbieden.
Wat is je favoriete plek in Brussel?
Het klinkt misschien voor de hand liggend, maar het eerste dat in me opkomt is de Roskam. De muziek is er top, de concerten worden er enorm gewaardeerd. Daarnaast is de wijn er goed. Het kan soms nogal tricky zijn om op café in de wijn te vliegen met vaak een enorme kater als gevolg, maar hier weet ik dat ik blind kan vertrouwen op de kwaliteit van de wijnen. Uiteraard ben ik ook gewoon ontzettend dankbaar voor deze plek. Dankzij mijn werk hier heb ik van mijn passie mijn beroep kunnen maken en mijn studies en leven rond gekregen. Ruud heeft me de kans en het vertrouwen gegeven om de muziekprogrammatie voor mijn rekening te nemen. En Leentje hield bij het maken van de planning van het personeel altijd veel rekening met mijn lessenrooster zodat ik niet veel hoefde te missen op het conservatorium. Ze is ook altijd mijn steun en toeverlaat geweest. Mijn ouders waren immers vooreerst nogal sceptisch over mijn muzikaal Belgisch avontuur en dan was het leuk dat ik kon thuiskomen in de Roskam. Mijn collega’s werden een beetje familie. Maar als ik even nadenk over een paar plekken die ik de moeite vind, kom ik al snel uit bij Werkplaats Walter in Anderlecht. Een enorm creatieve plek waar hele interessante bands komen spelen. Zij organiseren concerten in een meer experimentele muzieksfeer, waaronder ook jazz in combinatie met beelden kunsten. In Sint Gilles zit Les Ateliers Claus, dat is een plek waar ik ook fantastische concerten bijgewoond heb, bijvoorbeeld van Sun Ra Arkestra en ICP (Instant Composers Pool), echt een aanrader!
Heb je iets met Brussels of een ander dialect?
Oorspronkelijk kom ik uit Eindhoven waar men met een zachte ‘r’ en ‘g’ spreekt, maar mijn accent is nogal kameleontisch. Toen ik in Delft studeerde zei mijn moeder wel eens gepikeerd ‘proat es normoal!’ als ik dan eens naar huis kwam en dan ineens met een volwaardig randstedelijk accent bleek te spreken.
Ik houd van het Brussels, het is zo’n bonte mengeling van Nederlands en Frans, waardoor het soms klinkt als beide (lacht). De voormalige baas van de Roskam is een rasechte Brusselaar, ik moet toegeven dat ik vaak niet helemaal mee ben met wat hij uitkraamt, maar laatst noemde hij zichzelf een ’nen ouwe zievereir’. ‘À l’aise’ vind ik ook een leuke uitdrukking, ook als is dat een beetje verbasterd Brussels. Maar het geeft goed de mentaliteit van de Brusselaars weer. Als je jezelf kan zijn is het vaak het leukst, dan kan je hier echt oprechte gesprekken voeren waarbij je niets te bewijzen hebt, dat vind ik zo geweldig aan Brussel. Uiteraard ben ik een grote fan van de meertaligheid hier, de cafégangers van de Roskam switchen soms in het midden van een gesprek of een zin van taal en niemand die daar vreemd van opkijkt, iedereen gaat daar gewoon in mee. Je merkt het dat wanneer mensen hier pas komen wonen, ze het soms moeilijk hebben met die talencaroussel. Voor een Brusselaar is dat zo’n beetje zijn tweede natuur.
Wat zou je droom zijn voor Brussel?
Brussel is eigenlijk een fantastische stad om in te wonen. Alleen zo jammer dat er zoveel luchtvervuiling is. Voor je gezondheid kun je onderhand beter op ‘den buiten wonen’ en een pakje sigaretten per dag roken dan niet-roker in Brussel zijn. Voor mij mogen de auto’s eruit (lacht).! Met de fiets en het openbaar vervoer kom je overal, vaak ben je met de auto langer onderweg voor eenzelfde traject. Ik ben dan ook heel blij met de aanleg van meer en meer fietspaden. Het valt echt op dat er meer mensen op de fiets zitten dan pakweg 10 jaar geleden, dat vind ik een goede evolutie.
Wat wil je zelf nog graag bereiken?
Ik hoop binnen afzienbare tijd van mijn muziek en andere creatieve activiteiten te kunnen leven. Ik wil vooral mensen verbinden met muziek en daarmee ook de verschillende culturen die hier samenleven dichter bij elkaar brengen. Door de coronacrisis is de wereld er niet bepaald liever op geworden, daarom vind ik het zo ontzettend belangrijk om mensen nog meer te verbinden, laten communiceren en ervoor te zorgen dat er wederzijds respect is tegenover elkaar. Als dat kan met muziek, dan graag! Het zou ook fijn zijn een voorbeeld te zijn voor de toekomstige generatie vrouwelijke instrumentalisten, zodat ze geen eenzame weg hoeven af te leggen om de erkenning te krijgen die ze sowieso verdienen. Muziek oordeelt niet, gelukkig!
Meer over Roskam lees je hier:
En hier:
Meer over Karen:
